به نام الله
با سلام به مشتاقان تعلیم وتربیت
هیچ رشدی بدونه زحمت ممکن نیست.
سناریوی خلق برنامه درسی توسط دانش آموزان
موضوع:در مورد جانوران
یک روز معلم کلاس دوم متوجه صحبت کردن دانش آموزان در مورد حیوانات شد یکی از آنها می گفت چرا آدمها از بعضی حیوانات مراقبت می کنند وبعضی از آنها را در قفس می گذارند وبعضی از آنها را شکار می کنند.معلم کلاس وقتی متوجه صحبتهای آنها شد بلافاصله به جمع دانش آموزان پیوست وبا آنها در مورد حیوانات و چگونگی زندگی کردن آنها گفتگو نمودووقتی علاقه آنها را راجع به موضوع دید به فکر افتاد که برنامه درسی در مورد حیوانات را به شاگردان سپرده ومعلم خودش فقط نقش یک هدایتگر را داشته باشدمعلم پوسترها وعکسهای از انواع حیوانات را در اختیار دانش آموزان قرار داد وهمچنین کتابهای را که به زبان ساده در مورد حیوانات نوشته شده بود به آنها داد ودانش آموزان نیز چون خودشان مشتاق شده بودند تا در مورد حیوانات مطالعه نمائیند با هیجان وشوق فراوانی فعالیتهای خود را آغاز نموده اند.معلم مبنای فعالیتها را در یک هفته به مدت چهار جلسه قرار داد.با توجه به اینکه کلاس مورد نظر ۲۴نفر بود معلم آنها را به چهار گروه هشت نفری تقسیم کرد. دانش آموزان با توجه به عکسها ومنابعی که در اختیارشان بود به بحث وگفتگو در مورد حیوانات مشغول شده انددر جلسه اول ودوم دانش آموزان بیشتر سعی میکردند تا مطالب خود را در مورد حیوانات گسترش بدهند آنها سئوالاتی را در مورد انواع حیوانات وشرایط زندگی کردن آنها می پرسیدند که معمولآخود دانش آموزان جواب می دادندمعلم در این جریانات فعالیتهای شاگردانش را نظارت می کرد اگر در جای متوجه می شود که شاگردانش به راهنمایی نیاز دارند به آنها راهنمایی های لازم را می نمود.دانش آموزان در این دو جلسه متوجه شده اند که بعضی از جانوران می توانند پرواز کنند بعضی از آنها در آب وبعضی در خشکی زندگی می کنند بعضی از آنها برای ما مفید هستند وبعضی از آنها به ما ضرر می رسانند بعضی از آنها می توانند بخزند بعضی از آنها جزء دوزیستان وبرخی از آنها پستاندار هستند . البته آنها ابتدا مفهوم دوزیست وبقیه انواع جانوران و
تفاوتهای آنها را نمی دانستند ولی با توجه به منابعی که در اختیار داشتند وکتابهای که از کتابخانه در اختیار آنها گذاشته شده بود با این مسائل آشنا شده وعلاقه مند شده اند تا در مورد انواع جانوران تحقیق نمایندوانواع آنها را مشخص نمایند.هر گروه با توجه به علاقه ای که داشتند یکی از انواع جانوران را انتخاب نموده اند. در پایان این جلسه دانش آموزان از معلم درخواست کرده اند که آنها را به باغ وحش شهرشان برده تا آنها مطالعات خودشان را تکمیل نمایند.معلم با توجه به هماهنگیهای که با مدیر مدرسه انجام داد زمینه بازدید شاگردانش را از باغ وحش فراهم نمود .ودر جلسه سوم آنها را به بازدید از باغ وحش برد دانش آموزان با اشتیاق وهیجان فراوانی در انتظار بازدید از باغ وحش بوده اند تا اسم حیواناتی را که در طول این چند جلسه برده بوده اند از نزدیک ببینندآنها در باغ وحش ذوق زده شده بوده اند وبا علاقه و شوق فراوان به مشاهده حیوانات پرداخته اند.بیشتر این حیوانات برای بچه ها شتاخته شده نبوده اند که معلم به آنها در شناخت حیوانات کمک می کرد وآنها با توجه به فعالیتی که میخواستند انجام بدهند حیوانات را در چهار گروه دسته بندی می کردندوجالب اینجا بود که هر چهار گروه به طور مجزا به دنبال حیوانات گروه خود بودند وآنها را یادداشت می نموده اند.بعضی از آنها حیواناتی را که دوست داشتند یا مربوط به کارشان بود نقاشی می کرداند البته آنها با گروههای دیگر هم ارتباط داشتند ودائم از همدیگر کمک می خواستند و معلم هم در کنار شاگردانش بود و در موقعیتهای لازم به آنها راهنمایی های لازم را می نمود.دانش آموزان با دقت وحوصله زیادی به مشاهده حیوانات مشغول بوده اند واصلآ دوست نداشتند که باغ وحش را ترک نمائیند هنگام بازگشت از باغ وحش آنها در مورد مشاهدات خود صحبت می کردند یکی از آنها گفت پرندگان چقد ر زیبا هستند یکی دیگر از آنها در مورد حیوانات وحشی صحبت میکرد. در پایان جلسه سوم دانش آموزان مشاهدات ومطالبی را که نسبت به حیوانات آموخته بودند یادداشت نموده اند.در جلسه چهارم معلم مقداری گل رس به کلاس آورد وبچه ها را تشویق نموداند تا با استفاده از گل عروسک حیوانات را درست کنند آنها مشغول درست کردن جانوران مورد علاقه خود شده اند ومعلم هم با اشتیاق فراوان نظاره گر رفتار واعمال شا گردانش بود.در جلسه پنجم دانش آموزان آموخته ها وتجارب خود را در کلاس برای بقیه مطرح می کرداند.در گروهها کارها تقسیم بندی شده بود وهر کسی مسئول کاری شده بود .در جلسه پایانی آنها به مطالب وتجربیات گرانبهای در مورد جانوران و انواع آنها ونقش وتآثیر انها در زندگی ما آدمها دست پیدا کرده بودند البته کنجکاوی آنها هنوز تمام نشده بود وآنها دوست داشتند که هر کدام از آنها به طور جداگانه در مورد یک حیوان که مورد علاقه آنها بود مطالعه نمایند واطلاعات بیشتری کسب نمایند.در این جلسات دانش آموزان آموخته های خود را ثبت می کردند معلم کلاس هم در پایان هر جلسه فعالیتهای صورت گرفته در کلاس واعمال ورفتار دانش آموزان را ثبت می نمود وسعی مینمود تا با برنامه ریزی درست بتوانددانش آموزان را هدایت نماید تا یادگیری دائمی در آنها به وجود بیائید. در این سناریو که توسط دانش آموزان ابداع شده بود معلم فقط نقش یک پیشبر نده وهدایتگر را داشت .معلم آزادی کامل را به شاگردانش داده بود ودر جریان فعالیتها آنها را تشویق می نمود .این برنامه یک فرایند نشاط برانگیز وپویا بود که موجب یادگیری در سطوح بالا وکسب اطلاعات فراوان گردید.دادن اعتماد بنفس به دانش آموزان موجب تلاش وپشتکار آنها گردیده است .حس کنجکاوی به خوبی در آنها فعال شده و خود آنها دنبال یادگیری وکشف واقعیات هستند.به طور کلی این فرایند یک فرایند شاگرد محور بوده که معلم فقط یک راهنما و هدایتگر می باشد.
به نام الله
مقایسه رویکرد موضوعی با رویکرد پروژه ای
با سلام به مشتاقان تعلیم وتربیت
در رویکرد موضوعی یادگیری حول محور موضوع می چرخدونقش اصلی را موضوع بازی میکند.
در رویکرد موضوعی از طریق یک تدریس از پیش طراحی شده به آموزش میپردازند برای این
رویکرد از قبل برنامه ریزی شده وتمام مواردی را که دانش آموزان باید آنها را فرا بگیرند در کتابهای درسی گنجانده شده وبه صورت یک برنامه از قبل تعیین شده وخشک وغیر قابل انعطاف در کلاسها اجراء می شود وشبیه روشی است که در آموزش وپرورش ایران وجود دارد.این روش معلم محور بوده ومعلم یا مربی کلیه فعالیتها را به تنهایی انجام میدهند وفراگیران فقط یادگیرنده هستندوبه هیچ وجه در برنامه وروش درسی نمی توانند دخالت نمائیند.در این روش به تجارب
وشرایط کودک هیچ توجهی نشوده ومبنا صرفآمحصول نگر بوده وتنها به دنبال پاسخ ویادگیری مطالب قابل پیش بینی هستند.در این رویکرد هیچ توجهی به انگیزه ورغبت که مبنای فعالیت وخلاقیت میباشدنشده است وکودکان به عنوان یک انسان ماشینی هستند که مطالبی را که برای آنها در نظر گرفته شده باید بیان نمائیندوبرای اینکه به مراتب بالاترارتقاء پیدا کنند مجبور
هستند که یاد بگیرند وخارج از مطالب تعیین شده حق سئوال کردن را ندارند .در این رویکرد
کاربرد مهارتهاوتمرین وممارست جایگاه خاصی نداردوهمه چیز فقط در موضوع خلاصه میشود
مانند بسیاری از مطالب کتابهای درسی مقاطع ابتدایی که معلم فقط مطابق با آنها عمل مینمائید وهیچ گونه انعطافی در این برنامه ها ندارد،هر چند که نظام آموزشی ماهمچنین اجازه ای را به طور کامل به معلم نداده است که خارج از مطالب درسی وموضوعات تععین شده عمل نمائید.درسی مثل انشاء را در نظر بگیریددر این درس معلم از فراگیران می خواهد که در مورد
تابستان مطلب بنویسند فراگیران بایدفقط در مورد تابستان مطلب بنویسند ودر پایان انشاءهای آنها حول یک موضوع می چرخد.یا در مورد درسی مثل علوم که با توجه به مطالب کوتاه درسها
معلم توضیحات کمی را در مورد آنها ارائه میدهدوبعد از کودکان می خواهد که آنها را روخوانی نموده ودر پایان هم جواب سئوالات مربوط به درس را به دانش آموزان می گوئیدوروز بعد هم از آنها یادگیری مطالب دیروز را می خواهدوخارج از موضوع درس چیزی به شاگردانش نمیگوئید
و به علایق آنها هیچ توجه ننموده واجازه بحث وگفتگو وپرسش وپاسخ را هم نمی دهد،ومعلم
در کلاس حرف اول وآخر را می زند.رویکرد پروژه ای رویکردی نو در آموزش وپرورش ما ست.که می تواند کمک زیادی به حل نواقص رویکرد موضوعی نموده وهمگام با رویکرد موضوعی به کاربرد
مهارتهاویاذگیری طولانی مدت بینجامد.رویکرد پروژه ای بر خلاف رویکرد موضوعی روشی شاگرد محور است ومعلم باطراحی مناسب آموزشی بیشترفعالیتها را همراه باکودکان انجام میدهد.در این روش به کودکان اختیار عمل داده می شود تا موضوع مورد علاقه خود را انتخاب نموده وبه مثابه یک پروژه در مورد آن بحث وگفتگو نمائیند،ومعلم نقش یک راهنما وهدایتگر را دارد. در رویکرد پروژه ای همه شرایط مطابق با شرایط کنونی کودک وتجارب موجود او صورت می گیرد و
برای فعالیتهای پروژه زمان ومکان مناسب را در نظر می گیرند.با توجه به اینکه موضوع در این رویکرد مطابق با سلیقه وعلاقه خود کودکان انتخاب شده،آنها تلاش گسترده ای را انجام میدهند
وشرایطی فراهم می آییدتا کودک فعالیتهای،سئوال کردن،آزمایش وکشف امور وروابط بپردازد.در حالیکه در رویکرد موضوعی کاملآخلاف این موضوع دیده می شود.در این رویکرد معلم نگران
ارزشیابی وجوابهای نادرست کودکان نیست وبا هدایت کودکان سعی میکند که آنها جواب درست سئوالات را با توجه به فعالیتهای خود کسب نمائیند.در رویکرد پروژه ای یادگیری عمیق
ودرازمدت دانش به وجود می آئید،در حالیکه در رویکرد موضوعی هدف از بر کردن طوطی وار مسائل ومطالب وفعالیتهای القاءشده بود.در رویکرد پروژه ای کودک می تواند مهارتهای را که آموخته است به کار بگیرد وآنها را تمرین نمائید.ومربی کمک میکند تا کودک در کسب مهارتها
وکاربرد آموخته هاموفق باشد.در کار پروژه ای دانش آموزان را تشویق می کنندوزمینه برای فراگرفتن مسئولیت،ابتکار عمل،تصمیم گیری فراهم می شوداعتماد بنفس در کودکان تقویت شده وکودکان با اعتماد بنفسی که از مستقل کار کردن بدست آورده اندمی توانند مسائل را حل نموده وخلاقیت بیشتری در کاربرد مهارتها نشان داده وبه خودباوری رسیده وخودرا مهم تلقی نموده وبه توانایی خود در کسب مهارتها وکاربرد آنهاپی میبرند.
نمونه رویکرد پروژه ای:همه چیز در مورد خاک،درکلاس اول ابتدایی معلم با توجه به علاقه مندی کودکان در مورد خاک انواع خاک را تهیه نموده وآنها را در اختیار کودکان قرار میدهد وبه آنها اجازه میدهد تا با خاک بازی نموده وبا اضافه کردن آب به خاک گل درست کنند.معلم در حین این فعالیتها با کودکان در مورد خاک صحبت میکند وآنها را به بحث وگفتگو وتعامل کودکان با هم دیگر تشویق منمائید.در مورد فواید خاک وانواع آنها ونقش وتآثیر خاک در زندگی ما آدمها وجانوران با کودکان صحبت میکند.کودکان در طول این پروژه با فعالیتهای اسباب بازی درست کردن با استفاده از خاک وخلاقیت روی خاک درگیر شده اندو با موضوعات جدید ولغات ومفاهیم نو آشنا شده وفرصتی برای آنها به وجود آمده است تا مهارتها وآموخته های قبلی را در شرایط واقعی به کار گیرند.البته آنها قبلآ با استفاده از رویکرد موضوعی مطالب لازم را در مورد خاک آموخته اند.در پروزه خاک معلم به دانش آموزان اجازه میدهد تا سئوال بپرسند ونظرات خودشان را مطرح نمائیند.